Türkçeye avangart olarak geçmiş Fransızca kökenli bir sözcük
olan avant-garde aslında askeri bir terimdir ve "öncü birlik" anlamına gelir. Sanat ve tasarım dünyasına da yerleşen bu terim yenilikçi, sıradışı, deneysel ve zamanının ötesinde yani "öncü" olan işleri tanımlamak için kullanılmaktadır. Maalesef pek çok terimde olduğu gibi ülkemize gelirken bu terim de kötü yollara düşmüş, kendini hiç anlamlandıramadığı bir dünyanın içerisinde bulmuştur.
Avangart tek başına bir akımı ve stili
tanımlamaz. Örneğin bir mobilya
Mid Century Modern akımında olup yine de aynı zamanda avangart olabilir. Bu anlamda avangart dediğimiz her şey birbirine benzemek zorunda değildir.
Türkiye'de avangart olarak satılan mobilya modelleri yukarıdaki şekilde. Bazen daha abartılı bazen de daha sade ama özünde "klasik" olan mobilyalara ülkemizde avangart deniyor. AMA BU DOĞRU DEĞİL! Nedenini inanın ki bilmiyorum. Avangartın kendisi de bilmiyor. 2 saatlik Google aramalarım sonucu Türkiye'de 1 tane bile doğru bilgi veren mobilya firması bulamadım.
Peki gerçekte avangart ne? Yukarıdaki örnekler avangart sayılabilir örneğin.
Mesela döneminin hakim mobilya akımı ahşap, Art Deco stili mobilyalar iken, bütün bunları bir kenara atıp 1920li yıllarda metal borularla tasarımlar yapmaya çalışan Marcel Breuer'in en meşhur tasarımları Wassily ve Cesca avangarttır çünkü deneyseldir. Yenilikçidir. Öncüdür. Daha önce yapılmamış olanın arayışındadır. Bu nedenle de bu tasarımlar 1960-70lere kadar ilgi görmemiştir. Bu tasarımların 2022 yılında yapıldığını söylesem bilmeyenlerin kolayca inanacağı kadar yenilikçi ve zamanının ötesindedirler.
Benzer şekilde 1950lerin yine ahşap ağırlıklı, Mid Century Modern tarzda mobilya stiline yeni bir soluk getiren Danimarkalı Verner Panton'u örnek verebiliriz.
O zamana kadar görülmemiş şekilde yoğun bir biçimde plastikle çalışan Panton, tek parça plastikten tasarladığı konsol sandalye ile (Panton chair) döneme damgasını vurdu. Hatta bugün bile pek çok kişi tarafından en "avant-garde" Danimarkalı tasarımcı olduğu söylenir.
Bu, tasarımın her alanında böyledir.
Mesela Lady Gaga'nın meşhur ettiği topuksuz topuklu ayakkabılar, alıştığımız topuklu ayakkabı konseptine tamamen aykırı bir iş yapan tasarımcı Noritaka Tatehana'nın tasarımlarıdır. Ancak buna ön ayak olan, 1950lerdeki François Pinet'nin avangart tasarımlarıdır (bildiğim kadarıyla). Belki şimdi Lady Gaga gibi ünlüler sebebiyle görmeye alışmış olsak da Pinet'nin tasarımları 1950ler dönemi için yenilikçi tasarımlardır.
Artık avangart nedir biliyorsunuz.
Bu postu Instagram'da paylaştığımda "Günlük hayatınızı kolaylaştırmayan ancak sokakta aniden ağzınıza mikrofonu dayayıp 'Avangart nedir biliyor musunuz?' diye soran muhabire tak diye cevabı yapıştırabileceğiniz nitelikteki bilgi" demiştim ve tam olarak 3-4 gün sonra Kim Milyoner Olmak İster?'de sormuşlar. Eee öyle işte. Mimarın Tersi gururla sunuyor böyle arada.
Avangartın gerçekte ne olduğunu biliyor muydunuz?
Biliyordum
Bilmiyordum
Altın varaklı mobilyaları avangart sanıyordum